मराठी संपादक
वृद्ध नागरिकांमध्ये आधार बायोमेट्रिक, विशेषतः फिंगरप्रिंट, वय वाढल्यामुळे वाळून, अस्पष्ट होऊन स्कॅनरवर वाचले जात नाही. UIDAI ने या समस्येचा गांभीर्याने विचार करून खालील उपाय केले आहेत:
वृद्धांच्या बायोमेट्रिक समस्या:
- फिंगरप्रिंट वाळणे आणि अस्पष्ट होणे
वृद्ध लोकांची त्वचा सैल होते आणि बोटे वाळून जाते, ज्यामुळे बायोमेट्रिक स्कॅनरमध्ये वाचला नाही म्हणून आधार लिंक किंवा पेंशन खात्यात अडथळा येतो. - **आधार केंद्रांवर विशेष “force capture” मॉड**
UIDAI च्या अधिकृत FAQ मध्ये म्हटलं आहे की,
“In case of difficulty in capturing proper fingerprints … the enrolment operator should use force capture tab”
याचा अर्थ, मशीनला नेहमीपेक्षा जास्त वेळ किंवा विविध टेक्निक वापरून फिंगरप्रिंट वाचवण्याचा प्रयत्न केला जातो. - अपवादात्मक हाताळणी (Exception Handling)
सरकारी यंत्रणांना UIDAI कडून सूचना, की जेव्हा बायोमेट्रिक काम करत नाही, तेव्हा दस्तऐवजांच्या आधारे हळूहळू “exception handling” प्रक्रिया राबवावी लागते; विशेषतः पेंशन, लाभ वितरणांसाठी - उपाय व पुढील स्टेप्स:
- फोर्स-कॅप्चर वापरा: कुठल्याही आधार केंद्रावर फिंगरप्रिंट वाचले नाही, तर ऑपरेटरकडून “force capture” मोड वापरून प्रयत्न करा.
- दस्तऐवजाद्वारे प्रमाणीकरण: जर अनेक प्रयत्नांनी फिंगरप्रिंट वाचला नाही, तर आपला पत्ता / ओळख पटवून अधिकारी दस्तऐवजाद्वारे वैकल्पिक ओळख वापरू शकतात.
- ग्रिव्हन्स सबमिट करा: UIDAI च्या helpline (1947) किंवा ऑनलाइन तक्रार निवारण प्रणालीचा वापर करून तक्रार दाखल करावी.
- वैकल्पिक बायोमेट्रिक वापरा: काही केंद्र ICA किंवा फेस अथवा आयरिस (उपलब्ध असल्यास) अंमलात आणू शकते – विचारपूर्वक विचारून पहा.
वृद्धांसाठी आधार उपयोग अधिक सुलभ करण्यासाठी:
- UIDAI ने force capture functionality उपलब्ध करून दिली आहे.
- सरकारी यंत्रणांना exception handling प्रक्रियांसाठी ठळक रूपात सूचना दिलेली आहेत.
- मात्र, व्यवहार सुरक्षित ठेवण्यासाठी आवश्यक असल्यास इतर बायोमेट्रिक पद्धती (एग., आयरिस किंवा फेस ऑथेंटिकेशन) हुकूमशाही केंद्रांवर वापरता येतात.
१. “Force Capture” कशी मागवायची?
“Force Capture” म्हणजे काय?
जर फिंगरप्रिंट स्कॅन न वाचल्यास, ऑपरेटरकडे उपलब्ध असलेली UIDAI अधिकृत सुविधा. यामध्ये:
- मशीन फिंगरप्रिंट अधिक वेळ आणि संवेदनशीलतेने वाचण्याचा प्रयत्न करते.
- कमी प्रतीच्या फिंगरप्रिंट्सही यामार्फत वाचू शकतात.
मागणी कशी करावी:
- आधार केंद्रात गेल्यावर स्पष्टपणे सांगा:
“माझ्या फिंगरप्रिंट स्कॅन होत नाहीत. कृपया ‘force capture’ वापरून प्रयत्न करा.” - UIDAI च्या नियमांनुसार, ऑपरेटरला force capture पर्याय वापरण्याची परवानगी आहे.
- ऑपरेटर नकार देत असल्यास त्याला UIDAI च्या अधिकृत मार्गदर्शक सूचनेचा संदर्भ द्या.
२. आधार केंद्रात विचारायचे महत्त्वाचे प्रश्न:
- “फिंगरप्रिंट स्कॅन होत नाहीत, यासाठी काय पर्याय आहेत?”
- “Force capture मोड उपलब्ध आहे का?”
- “Iris (डोळ्याचा स्कॅन) किंवा Facial authentication करता येईल का?”
- “जर काहीच शक्य नसेल तर exception case म्हणून अपडेट होईल का?”
- “तुमच्याकडे UIDAI कडून आलेल्या नवीन मार्गदर्शक सूचनांचे प्रिंट आहे का?
वृद्ध व्यक्तीला सोबत नेताना आधार कार्ड व इतर ओळखपत्रे जरूर घ्या.
३. UIDAI कडे तक्रार कशी दाखल करावी ?
ऑनलाइन पद्धत:
- UIDAI ची वेबसाइट उघडा: https://resident.uidai.gov.in/
- मेनूमधून “Grievance Redressal” निवडा.
- तक्रारीचा प्रकार निवडा (Ex: Biometric Not Captured).
- नाव, आधार क्रमांक, संपर्क क्रमांक आणि तपशील भरा.
- सबमिट केल्यावर तुमचा SRN (Service Request Number) मिळेल.
फोनवर:
- UIDAI हेल्पलाइन नंबर: 1947
वेळ: सकाळी 8 ते रात्री 8 पर्यंत.
महत्वाचे :-
ऑपरेटरने ‘force capture’ नाकारल्यास, त्वरित UIDAI हेल्पलाइनवर कॉल करा व ऑपरेटरचे नाव/केंद्र लिहून ठेवा.
जर केंद्राने अपमानकारक वर्तन केले असेल, तर त्या विरोधात लिखित तक्रार देखील करता येते.
गरज असल्यास स्थानिक CSC (Common Service Centre) किंवा BLO ऑफिस मध्येही मदत मागू शकता.
मुख्य कीवर्ड्स :-
वृद्धांचे आधार फिंगरप्रिंट स्कॅन,वृद्ध व्यक्तींचे आधार अपडेट,आधार फिंगरप्रिंट वाचत नाही,फिंगरप्रिंट स्कॅन अयशस्वी,आधार कार्ड force capture,वृद्धांसाठी बायोमेट्रिक समस्या,बोटांचे ठसे वयामुळे वाचत नाहीत,आधार कार्ड बायोमेट्रिक अपयश,आधार अपडेट फिंगरप्रिंट त्रुटी,आधार अपडेशन वृद्ध नागरिक.
